🧬 มะเร็งเม็ดเลือดขาวและการปลูกถ่ายเซลล์ต้นกำเนิด
Leukemia and Stem Cell Transplants
📌 การปลูกถ่ายเซลล์ต้นกำเนิด (SCT) คืออะไร?
- เรียกทั่วไปว่า การปลูกถ่ายไขกระดูก
- เป็นการแทนที่เซลล์ต้นกำเนิดในไขกระดูกที่ผิดปกติ ด้วยเซลล์ต้นกำเนิดใหม่ที่แข็งแรง
- เซลล์ใหม่อาจมาจาก:
- ผู้บริจาค (Allogeneic)
- ตัวผู้ป่วยเอง (Autologous)
- หรือในบางกรณีจาก แฝดเหมือนกัน (Syngeneic)
SCT ทำในโรงพยาบาล ภายใต้สภาวะควบคุมที่เข้มงวด ผู้ป่วยอาจรู้สึกไม่สบายอย่างมากระหว่างการรักษา จึงควรขอความช่วยเหลือได้ทุกเมื่อ ไม่จำเป็นต้องทนเงียบ
🧠 ไขกระดูกคืออะไร?
- ไขกระดูกเป็นเนื้อเยื่อฟองน้ำภายในกระดูกขนาดใหญ่ เช่น ซี่โครง กระดูกสันหลัง กระดูกเชิงกราน
- ทำหน้าที่สร้างเซลล์เม็ดเลือดใหม่ มากถึง 500,000 ล้านเซลล์/วัน
- คิดเป็นประมาณ 5% ของมวลกายในผู้ใหญ่
🔬 ประกอบด้วย:
- เซลล์ต้นกำเนิดเม็ดเลือด (Hematopoietic Stem Cells)
- เซลล์เม็ดเลือดชนิดต่างๆ
- เนื้อเยื่อไขมัน
- เซลล์สนับสนุนอื่นๆ
🩸 ประเภทของเซลล์เม็ดเลือด
ประเภทเซลล์ | ชื่อภาษาอังกฤษ | หน้าที่ |
---|---|---|
เซลล์ต้นกำเนิดเม็ดเลือด | Hemocytoblasts / Hematopoietic Stem Cells | สร้างเซลล์เม็ดเลือดทั้งหมด |
เซลล์เม็ดเลือดแดง | Erythrocytes / Red Blood Cells | ลำเลียงออกซิเจนและคาร์บอนไดออกไซด์ |
เซลล์เม็ดเลือดขาว | Leukocytes / White Blood Cells | ต่อสู้เชื้อโรค เป็นส่วนหนึ่งของภูมิคุ้มกัน |
เกล็ดเลือด | Thrombocytes / Platelets | ช่วยให้เลือดแข็งตัว ห้ามเลือด |
🔻 ความผิดปกติของเซลล์เหล่านี้อาจนำไปสู่มะเร็งเม็ดเลือดขาว
❓ ทำไมต้องปลูกถ่ายเซลล์ต้นกำเนิด?
โรคมะเร็งเม็ดเลือดขาวเกิดจากการสร้างเซลล์เม็ดเลือดผิดปกติ เซลล์ต้นกำเนิดที่อยู่ในไขกระดูกจึงเป็นแหล่งของเซลล์ที่เสีย
การปลูกถ่ายจึงมีเป้าหมายเพื่อ:
- ทำลายเซลล์ที่ผิดปกติ
- แทนที่ด้วยเซลล์ใหม่ที่แข็งแรง
🧪 ขั้นตอนของการปลูกถ่าย SCT
1️⃣ การค้นหาผู้บริจาค
- ตรวจสอบความเข้ากันได้ของ HLA (Human Leukocyte Antigen)
- พี่น้องแท้มีโอกาสจับคู่ได้ถึง 25%
- หากไม่มีญาติที่ตรง อาจใช้อาสาสมัครจากธนาคารผู้บริจาค
2️⃣ การทดสอบก่อนการปลูกถ่าย
- ตรวจคลื่นหัวใจ (EKG), เอคโคหัวใจ, เอกซเรย์ปอด/ตับ
- ตรวจเลือดหลายรายการ
- ใส่สายสวนเพื่อความสะดวกในการให้ยาและถ่ายเลือด
3️⃣ การเก็บสเต็มเซลล์
- จากเลือด (ผ่านเครื่อง apheresis) หรือจากไขกระดูกโดยตรง
- ถ้าใช้เซลล์ตัวเอง จะมีการแยกเซลล์มะเร็งออกก่อนปลูกถ่าย
4️⃣ การเตรียมร่างกาย (Conditioning)
- ใช้เคมีบำบัด หรือการฉายรังสี
- ทำลายไขกระดูกเดิม เปิดทางให้เซลล์ใหม่เติบโต
5️⃣ การปลูกถ่าย (Infusion)
- ฉีดเซลล์ใหม่ผ่านสายสวนเข้าสู่ร่างกาย
- เซลล์จะเดินทางไปยังไขกระดูกเพื่อสร้างระบบเลือดใหม่
🌱 การฝังตัวและการฟื้นฟู (Engraftment and Recovery)
- ร่างกายต้องใช้เวลาในการปรับตัว
- อยู่ในโรงพยาบาลภายใต้การดูแลพิเศษ
- ได้รับยาเพื่อ:
- ลดโอกาสเกิดการต่อต้าน
- ป้องกันการติดเชื้อ
- ควบคุมผลข้างเคียง
หลังออกจากโรงพยาบาล: ต้องรับประทานยา ตรวจร่างกาย และระวังอาหาร/กิจกรรมเป็นระยะเวลานาน
⚠️ ผลข้างเคียงที่พบบ่อย
🛡️ โรค GVHD (Graft Versus Host Disease)
- ร่างกายโจมตีเซลล์ที่ปลูกถ่าย แม้ HLA ตรง 100%
- อาจรุนแรงถึงชีวิต
- ต้องแจ้งอาการผิดปกติแก่แพทย์ทันที
💇 ผมร่วง
- จากเคมีบำบัดและการฉายรังสี
- ผมใหม่อาจมีสีหรือลักษณะเปลี่ยนไป
👶 ภาวะเจริญพันธุ์
- มีผลต่อความสามารถในการมีบุตรทั้งชายและหญิง
- อาจพิจารณาแช่แข็งไข่หรืออสุจิก่อนการรักษา
🧭 ถ้าการปลูกถ่ายล้มเหลว?
- อาจเกิดภาวะ “การไม่ยอมรับการปลูกถ่าย”
- ยังมีทางเลือกอื่นในการรักษา
- ทีมแพทย์จะให้คำปรึกษาอย่างเหมาะสม
🤝 ขอความช่วยเหลือ
การสนับสนุนทั้งด้านร่างกายและจิตใจสำคัญมาก
ไม่ใช่แค่สำหรับผู้ป่วย แต่รวมถึงคนรอบข้างด้วย
📣 แนะนำให้ติดต่อ องค์กรผู้ป่วย เพื่อ:
- รับคำแนะนำ
- แลกเปลี่ยนประสบการณ์
- รู้ว่าคุณไม่ได้เดินคนเดียวในเส้นทางนี้
✅ จำไว้ว่าคุณไม่ต้องเผชิญสิ่งนี้เพียงลำพัง
ทีมแพทย์ ครอบครัว และองค์กรสนับสนุนพร้อมอยู่เคียงข้างคุณเสมอ
สามารถดาวน์โหลกข้อมูล การปลูกถ่ายเซลล์ต้นกำเนิด ได้ที่ลิงค์นี้