ชมรมผู้ป่วยมะเร็งเม็ดเลือดขาวชนิดเฉียบพลันแห่งประเทศไทย

🧬 มะเร็งเม็ดเลือดขาวและการปลูกถ่ายเซลล์ต้นกำเนิด

Leukemia and Stem Cell Transplants


📌 การปลูกถ่ายเซลล์ต้นกำเนิด (SCT) คืออะไร?

  • เรียกทั่วไปว่า การปลูกถ่ายไขกระดูก
  • เป็นการแทนที่เซลล์ต้นกำเนิดในไขกระดูกที่ผิดปกติ ด้วยเซลล์ต้นกำเนิดใหม่ที่แข็งแรง
  • เซลล์ใหม่อาจมาจาก:
    • ผู้บริจาค (Allogeneic)
    • ตัวผู้ป่วยเอง (Autologous)
    • หรือในบางกรณีจาก แฝดเหมือนกัน (Syngeneic)

SCT ทำในโรงพยาบาล ภายใต้สภาวะควบคุมที่เข้มงวด ผู้ป่วยอาจรู้สึกไม่สบายอย่างมากระหว่างการรักษา จึงควรขอความช่วยเหลือได้ทุกเมื่อ ไม่จำเป็นต้องทนเงียบ


🧠 ไขกระดูกคืออะไร?

  • ไขกระดูกเป็นเนื้อเยื่อฟองน้ำภายในกระดูกขนาดใหญ่ เช่น ซี่โครง กระดูกสันหลัง กระดูกเชิงกราน
  • ทำหน้าที่สร้างเซลล์เม็ดเลือดใหม่ มากถึง 500,000 ล้านเซลล์/วัน
  • คิดเป็นประมาณ 5% ของมวลกายในผู้ใหญ่

🔬 ประกอบด้วย:

  • เซลล์ต้นกำเนิดเม็ดเลือด (Hematopoietic Stem Cells)
  • เซลล์เม็ดเลือดชนิดต่างๆ
  • เนื้อเยื่อไขมัน
  • เซลล์สนับสนุนอื่นๆ

🩸 ประเภทของเซลล์เม็ดเลือด

ประเภทเซลล์ชื่อภาษาอังกฤษหน้าที่
เซลล์ต้นกำเนิดเม็ดเลือดHemocytoblasts / Hematopoietic Stem Cellsสร้างเซลล์เม็ดเลือดทั้งหมด
เซลล์เม็ดเลือดแดงErythrocytes / Red Blood Cellsลำเลียงออกซิเจนและคาร์บอนไดออกไซด์
เซลล์เม็ดเลือดขาวLeukocytes / White Blood Cellsต่อสู้เชื้อโรค เป็นส่วนหนึ่งของภูมิคุ้มกัน
เกล็ดเลือดThrombocytes / Plateletsช่วยให้เลือดแข็งตัว ห้ามเลือด

🔻 ความผิดปกติของเซลล์เหล่านี้อาจนำไปสู่มะเร็งเม็ดเลือดขาว


❓ ทำไมต้องปลูกถ่ายเซลล์ต้นกำเนิด?

โรคมะเร็งเม็ดเลือดขาวเกิดจากการสร้างเซลล์เม็ดเลือดผิดปกติ เซลล์ต้นกำเนิดที่อยู่ในไขกระดูกจึงเป็นแหล่งของเซลล์ที่เสีย

การปลูกถ่ายจึงมีเป้าหมายเพื่อ:

  • ทำลายเซลล์ที่ผิดปกติ
  • แทนที่ด้วยเซลล์ใหม่ที่แข็งแรง

🧪 ขั้นตอนของการปลูกถ่าย SCT

1️⃣ การค้นหาผู้บริจาค

  • ตรวจสอบความเข้ากันได้ของ HLA (Human Leukocyte Antigen)
  • พี่น้องแท้มีโอกาสจับคู่ได้ถึง 25%
  • หากไม่มีญาติที่ตรง อาจใช้อาสาสมัครจากธนาคารผู้บริจาค

2️⃣ การทดสอบก่อนการปลูกถ่าย

  • ตรวจคลื่นหัวใจ (EKG), เอคโคหัวใจ, เอกซเรย์ปอด/ตับ
  • ตรวจเลือดหลายรายการ
  • ใส่สายสวนเพื่อความสะดวกในการให้ยาและถ่ายเลือด

3️⃣ การเก็บสเต็มเซลล์

  • จากเลือด (ผ่านเครื่อง apheresis) หรือจากไขกระดูกโดยตรง
  • ถ้าใช้เซลล์ตัวเอง จะมีการแยกเซลล์มะเร็งออกก่อนปลูกถ่าย

4️⃣ การเตรียมร่างกาย (Conditioning)

  • ใช้เคมีบำบัด หรือการฉายรังสี
  • ทำลายไขกระดูกเดิม เปิดทางให้เซลล์ใหม่เติบโต

5️⃣ การปลูกถ่าย (Infusion)

  • ฉีดเซลล์ใหม่ผ่านสายสวนเข้าสู่ร่างกาย
  • เซลล์จะเดินทางไปยังไขกระดูกเพื่อสร้างระบบเลือดใหม่

🌱 การฝังตัวและการฟื้นฟู (Engraftment and Recovery)

  • ร่างกายต้องใช้เวลาในการปรับตัว
  • อยู่ในโรงพยาบาลภายใต้การดูแลพิเศษ
  • ได้รับยาเพื่อ:
    • ลดโอกาสเกิดการต่อต้าน
    • ป้องกันการติดเชื้อ
    • ควบคุมผลข้างเคียง

หลังออกจากโรงพยาบาล: ต้องรับประทานยา ตรวจร่างกาย และระวังอาหาร/กิจกรรมเป็นระยะเวลานาน


⚠️ ผลข้างเคียงที่พบบ่อย

🛡️ โรค GVHD (Graft Versus Host Disease)

  • ร่างกายโจมตีเซลล์ที่ปลูกถ่าย แม้ HLA ตรง 100%
  • อาจรุนแรงถึงชีวิต
  • ต้องแจ้งอาการผิดปกติแก่แพทย์ทันที

💇 ผมร่วง

  • จากเคมีบำบัดและการฉายรังสี
  • ผมใหม่อาจมีสีหรือลักษณะเปลี่ยนไป

👶 ภาวะเจริญพันธุ์

  • มีผลต่อความสามารถในการมีบุตรทั้งชายและหญิง
  • อาจพิจารณาแช่แข็งไข่หรืออสุจิก่อนการรักษา

🧭 ถ้าการปลูกถ่ายล้มเหลว?

  • อาจเกิดภาวะ “การไม่ยอมรับการปลูกถ่าย”
  • ยังมีทางเลือกอื่นในการรักษา
  • ทีมแพทย์จะให้คำปรึกษาอย่างเหมาะสม

🤝 ขอความช่วยเหลือ

การสนับสนุนทั้งด้านร่างกายและจิตใจสำคัญมาก
ไม่ใช่แค่สำหรับผู้ป่วย แต่รวมถึงคนรอบข้างด้วย

📣 แนะนำให้ติดต่อ องค์กรผู้ป่วย เพื่อ:

  • รับคำแนะนำ
  • แลกเปลี่ยนประสบการณ์
  • รู้ว่าคุณไม่ได้เดินคนเดียวในเส้นทางนี้

จำไว้ว่าคุณไม่ต้องเผชิญสิ่งนี้เพียงลำพัง
ทีมแพทย์ ครอบครัว และองค์กรสนับสนุนพร้อมอยู่เคียงข้างคุณเสมอ

สามารถดาวน์โหลกข้อมูล การปลูกถ่ายเซลล์ต้นกำเนิด ได้ที่ลิงค์นี้